Jak pamiętamy powódź tysiąclecia?

12 lipca 1997 roku fala kulminacyjna na Odrze i Oławie dotarła do Wrocławia. Wielka woda zalała część miasta. Jak zapamiętaliśmy te dramatyczne chwile? Czy był to tylko (i aż) kataklizm, który zniszczył dorobek życia wielu ludzi i pochłonął 114 ofiar w Polsce, Czechach i Niemczech? A może również widzimy w nim detonator ogromnych pokładów ludzkiej solidarności?

ADAM PACZEŚNIAK

Centrum Historii Zajezdnia

Sekcja multimedialna o powodzi w 1997 roku na wystawie głównej
„Wrocław 1945–2016” w Centrum Historii Zajezdnia.

Fot. Iryna Marczenko / Centrum Historii Zajezdnia.

Dopiero w 1810 roku zaczęto mierzyć stan wody na Odrze, trudno więc jednoznacznie wskazać, czy powódź z 1997 roku była rzeczywiście największą w historii miasta. Od początku XIX wieku zanotowano około 40 różnego rodzaju wystąpień Odry z jej koryta, ale tylko 3 wryły się w pamięć zbiorową przedwojennych mieszkańców Wrocławia: z 1813 roku, która aż zatrzymała ofensywę Napoleona, z 1854 roku, gdy przez Dolny Śląsk w ciągu dwóch miesięcy przeszło 6 wielkich fal powodziowych, a poziom Odry przekroczył 7,5 m, oraz największa powódź – z lipca 1903 roku. Pod wodą znalazła się wtedy ponad połowa miasta, w tym wyspy odrzańskie, ogród zoologiczny i podwrocławskie wsie Kozanów i Maślice. Po tym wydarzeniu podjęto decyzję o budowie nowoczesnych obiektów hydrologicznych, które miały uchronić w przyszłości miasto przed kolejnym zalaniem.

Gdy na początku lipca 1997 roku Nysa Kłodzka zniszczyła Kłodzko, a Odra zalała Racibórz i Opole, nikt nie przypuszczał, że podobny los spotka Wrocław. Przecież po doświadczeniu powodzi z 1903 roku i wybudowaniu wrocławskiego węzła wodnego, wiara, iż system budowli hydrologicznych uratuje stolicę Dolnego Śląska, była powszechna. Stało się jednak inaczej i woda z impetem wdarła się na ulice Wrocławia.

Zobaczcie jak lipcowa powódź w 1997 roku wyglądała na zdjęciach, które są w zasobie Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.

Warto również obejrzeć w Centrum Historii Zajezdnia nową sekcję multimedialną o powodzi, która w zeszłym roku wzbogaciła wystawę „Wrocław 1945–2016”. Opowieść o tym kataklizmie nie jest prowadzona chronologicznie – ukazano ją z perspektywy konkretnych i charakterystycznych dla Wrocławia miejsc.

Zobaczymy więc Poltegor, gdzie mieściła się siedziba telewizji TeDe, Dworzec Główny PKP, wieżę ciśnień Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji we Wrocławiu, Uniwersytet Wrocławski, ZOO, osiedle Kozanów czy wały odrzańskie w podwrocławskich Łanach. Każde z tych miejsc pokazuje pamiętne lipcowe dni z 1997 roku w trochę innym świetle.

Zastosowanie nowoczesnych technologii multimedialnych umożliwia odwiedzającym samodzielne włączanie pełnych emocji oryginalnych filmów i zdjęć sprzed 26 lat. Po raz pierwszy pokazano powódź w ujęciu problemowym i opisano emocje, które jej towarzyszyły – zarówno ćwierć wieku temu, jak i obecnie. Jest to o tyle istotne, że – jak zauważyli socjologowie (przede wszystkim nieżyjący prof. Wojciech Sitek z Uniwersytetu Wrocławskiego) – utworzona spontanicznie wspólnota mieszkańców Wrocławia przełamała istniejące bariery hierarchii, statusów czy ról społecznych. Jak powiedziała prof. Sitkowi jedna z respondentek: „człowiek, którego miałam za nic, pierwszy wszedł w wodę z okrzykiem: ludzie, idę do sklepu, czego potrzebujecie?” Do tej wspólnoty weszli nie tylko ci, których bronili swoich domów, ale także mieszkańcy z niezagrożonych części miasta, budujący umocnienia na Biskupinie, przy ZOO, Dworcu Głównym PKP czy – po apelu radiowym – przenoszący na wyższe kondygnacje kilkusettysięczny księgozbiór Ossolineum.

Dla mieszkańców Wrocławia powódź w 1997 roku jest najważniejszym wydarzeniem w historii miasta. Wśród wskazań wydarzeń, które wrocławianie uważają za warte pamięci, zalanie części miasta w lipcu 1997 roku jest na pierwszym miejscu, wyprzedzając Euro 2012, Kongres Eucharystyczny (1997) i daleko w tyle zostawiając „Solidarność” oraz II wojnę światową. A wy jak zapamiętaliście powódź?

Opis zdjęć:

  • _IMG_8122_fot_Iryna_Marczenko.jpg – Sekcja multimedialna o powodzi w 1997 roku na wystawie głównej „Wrocław 1945–2016” w Centrum Historii Zajezdnia. Fot. Iryna Marczenko / Centrum Historii Zajezdnia.
  • _IMG_8143_fot_Iryna_Marczenko.jpg – Sekcja multimedialna o powodzi w 1997 roku na wystawie głównej „Wrocław 1945–2016” w Centrum Historii Zajezdnia. Fot. Iryna Marczenko / Centrum Historii Zajezdnia.
  • _IMG_8191_fot_Iryna_Marczenko.jpg – Sekcja multimedialna o powodzi w 1997 roku na wystawie głównej „Wrocław 1945–2016” w Centrum Historii Zajezdnia. Fot. Iryna Marczenko / Centrum Historii Zajezdnia.
  • _IMG_8197_fot_Iryna_Marczenko.jpg – Sekcja multimedialna o powodzi w 1997 roku na wystawie głównej „Wrocław 1945–2016” w Centrum Historii Zajezdnia. Fot. Iryna Marczenko / Centrum Historii Zajezdnia.
  • f_1319_1374044675637.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Most kolejowy (w głębi most drogowy) na kanale Odra-Widawa (pomiędzy osiedlami Swojczyce i Strachocin) w czasie powodzi. Fot. Zbigniew Nowak, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • f_1322_1374056889579.jpg – Jelcz-Laskowice podczas „powodzi tysiąclecia”. Fot. Zbigniew Nowak, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • f_2170.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Na zdjęciu mieszkańcy wzmacniają wały na ulicy Komandorskiej. Fot. Barbara Matyńska, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • f_2175.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Na zdjęciu mieszkańcy ładują piasek do worków na ulicy Swobodnej. Fot. Barbara Matyńska, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • f_2179.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Na zdjęciu okolice Dworca Głównego po przejściu głównej fali powodziowej. Woda powoli opada. Fot. Barbara Matyńska, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • f_2181.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Na zdjęciu ulica Dworcowa na drugi dzień po przejściu wielkiej fali. Fot. Barbara Matyńska, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • f_2183.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Na zdjęciu ulica Świdnicka widziana z pod wiaduktu w nasypie kolejowym. Na drugi dzień po wielkiej fali. Fot. Barbara Matyńska, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • f_3618_1488894744118.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Zdjęcie rzeki Odry zrobione z perspektywy Mostu Osobowickiego. Fot. Maria Niewiadomska, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • f_3621_1488897343150.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Widok na zalaną ul. Trzebnicką. Fot. Maria Niewiadomska, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • f_3631_1488975353721.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Widok na zalaną ul. W. Reymonta. Fot. Maria Niewiadomska, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • f_3659_1489416610251.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Zdjęcie ul. Trzebnickiej. Fot. Maria Niewiadomska, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • f_3661_1489493238092.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Widok na zalany pl. Powstańców Wielkopolskich, w głębi szpital MSW. Fot. Maria Niewiadomska, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • f_3835_1529061249376.jpg – Wielka Powódź we Wrocławiu. Na zdjęciu widoczne zalane Psie Pole. Fot. Jerzy Jańczyk, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • f_3838_1529064002497.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Na zdjęciu ulica Krzywoustego na wrocławskim Psim Polu. Fot. Jerzy Jańczyk, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • f_3918_1535460773730.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Widok na zalane skrzyżowanie ul. Zielińskiego i ul. J. Piłsudskiego. Fot. Romana Chudzyńska, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • FZN_2430_1564653754552.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. 3 osoby na tratwie, płyną przez Swojczyce. Fot. Zbigniew Nowak, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • FZN_2464_1564990277650.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Zalany parking samochodowy na osiedlu Swojczyce. Fot. Zbigniew Nowak, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • FZN_2466_1564991121872.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Zalana ulica Swojczycka. Fot. Zbigniew Nowak, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • FZN_2469_1564992285756.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Worki z piaskiem przy wrocławskim ogrodzie zoologicznym. Fot. Zbigniew Nowak, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • FZN_2512_1565253989328.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Zalana ulica Jana Baudouina de Courtenay. Fot. Zbigniew Nowak, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • FZN_2614_1565939952102.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Zniszczone meble po przejściu powodzi, ulica Generała Romualda Traugutta 122. Fot. Zbigniew Nowak, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • FZN_2617_1565941523743.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Uszkodzenie ulicy i chodnika na Podwalu po przejściu powodzi. Fot. Zbigniew Nowak, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • FZN_2623_1565952528561.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Podtopiona sala gimnastyczna Ośrodka Rekreacji Sołtysowice – Stadion Sportowy „Sołtysowice”. Fot. Zbigniew Nowak, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.
  • FZN_2640_1566210842309.jpg – Wielka powódź we Wrocławiu. Most Chrobrego i wzmocnione wały w trakcie powodzi. Fot. Zbigniew Nowak, ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.