Nowe święto św. Marii Magdaleny
KS. STANISŁAW WRÓBLEWSKI
Rzym
Stronica mszału z klasztoru św. Wincentego we Wrocławiu (norbertanie) z ok. 1472 r.
Miniatura autorstwa tzw. Mistrza wrocławskiego przedstawia św. Marię Magdalenę trzymającą
w rękach naczynie z wonnościami i idącą do grobu namaścić martwe ciało Chrystusa.
Kodeks przechowywany w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu
REPRODUKCJA Z ARCH. BIBLIOTEKI UNIWERSYTECKIEJ WE WROCŁAWIU
Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów wydała dekret opatrzony datą 3 czerwca br., w którym podniesiono rangę obchodu liturgicznego w Ogólnym Kalendarzu Rzymskim św. Marii Magdaleny z dotychczasowego wspomnienia (łac. memoria) na święto (łac. festum). Dla wielu osób jest to nowość wywołująca różne emocje i tłumaczenia decyzji Stolicy Apostolskiej. Ale czy rzeczywiście jest to nowość? Historia Liturgii i historia Kościoła na Śląsku temu zaprzeczają, ale po kolei.
Święta nierządnica czy pokutnica?
Maria z Magdali, wierna uczennica Mistrza z Nazaretu, jako pierwsza osoba spotkała się ze zmartwychwstałym Jezusem i powiadomiła o tym Jego uczniów.
Stąd otrzymała tytuł od św. Tomasza z Akwinu, na który powołuje się wspomniany dekret: apostołka apostołów.
Św. Grzegorz Wielki papież nazwał ją świadkiem Bożego Miłosierdzia. To z niej bowiem Chrystus wyrzucił złe duchy. Niestety przez wieki przyszyto jej „łatkę” nierządnicy, którą Chrystus podniósł z grzechu i moralnego upadku – wydaje się, że to właśnie do tego odnosił się poprzez aluzję o miłosierdziu wspomniany papież. Jej kult rozpowszechnił się w Kościele zachodnim, zwłaszcza we Francji, gdzie zgodnie z apokryfami i legendami miała przybyć wraz z rodzeństwem: św. Martą i św. Łazarzem.
W oficjalnej księdze liturgicznej wspominającej świętych i ich dzień narodzin dla nieba – datę śmierci, czyli w Martyrologium, św. Marię Magdalenę odnajdujemy dopiero w VIII i IX w., pod datą 22 lipca umieszczają ją słynni uczeni, np. Beda Czcigodny i Raban Maur. W mszale, czyli głównej księdze liturgicznej zawierającej teksty modlitw przy celebracji Mszy św., Maria Magdalena pojawia się dopiero na przełomie XI i XII w., i to lokalnie – w Weronie.
Powszechnie obchody i ceremonie liturgiczne poświęcone świętej pokutnicy wprowadzone zostały w XIII w. dzięki zamieszczeniu odpowiednich formularzy i tekstów modlitw w tzw. mszałach Kurii Rzymskiej, którymi posługiwał się papież i duchowni z jego otoczenia. Na tych księgach zaczęły wzorować się inne diecezje, wpisując charakterystyczne dla siebie kulty i obrzędy.
Śledząc kult św. Marii Magdaleny w księgach liturgicznych wydawanych po Soborze Trydenckim (1545–1563), gdy dokonano ich rewizji i ujednolicenia wg tradycji rzymskiej, w kalendarzu odnajdziemy także naszą świętą w randze tzw. duplex, zatem wysoko w klasyfikacji ważności obchodów.
Kolejne reformy kalendarzy liturgicznych i obchodów ku czci świętych spowodowały usunięcie wielu świętych, zapomnianych bądź niepewnych co do pochodzenia i realności postaci.
Niektórym zmieniono rangę ważności celebracji. Zgodnie z typicznym wydaniem Ogólnego Kalendarza Rzymskiego z 1969 r. Maria Magdalena otrzymała godność wspomnienia, czyli obchodu III klasy. W liturgicznym kalendarzu polskim z kolei św. Maria Magdalena do tego roku obchodzona była w randze wspomnienia obowiązkowego. Od 22 lipca br., zgodnie z decyzją papieża Franciszka, kult świętej pokutnicy, bo tak jest w tradycji i sztuce najczęściej przedstawiana św. Maria Magdalena, obchodzony będzie w randze święta, a zatem na drugim miejscu po uroczystości w klasyfikacji ważności kultu.
Święto Marii Magdaleny na Śląsku
Zgodnie z tradycyjną w czasach średniowiecza klasyfikacją obchodów liturgicznych św. Maria Magdalena na Śląsku czczona była w bardzo wysokiej świątecznej randze duplex, a więc umieszczona była na drugiej pozycji co do ważności. Diecezja wrocławska miała charakterystyczny własny ryt potrójny, tzw. triplex. Duplex, czyli ryt podwójny, był na Śląsku na drugim miejscu, a w innych diecezjach był najwyższy. Kult liturgiczny Marii Magdaleny odnajdujemy w kalendarzu zamieszczonym w mszale z 1330–1335 r.
W tym podwójnym rycie ceremonii kościelnej święto Marii Magdaleny dotrwało do współczesności, tzn. do reformy po Soborze Watykańskim II. Od XVI w. zaś do oznaczenia rytu duplex dołączono tylko słowo maius (łac. większy), ponieważ w ujednoliconym kalendarzu pojawiły się dodatkowe stopnie. Nie zmieniło to jednak faktu, iż obchód ten był celebrowany jako ważne święto. Dla diecezji wrocławskiej miało to także inne znaczenie, we Wrocławiu bowiem został wzniesiony kościół parafialny ku czci św. Marii Magdaleny jako fundacja biskupia. W diecezji istniało ok. 30 kościołów i kaplic jej poświęconych, a także niezliczona liczba ołtarzy i fundacji dewocyjnych jej dedykowanych.
W kolejnych kodeksach liturgicznych, jak np. z kościoła ku czci św. Marii Magdaleny we Wrocławiu z 1371 r., odnajdujemy wpis w kalendarzu dokonany czerwonym inkaustem, co wskazuje, iż jest to tzw. festum fori, a więc święto publiczne i nakazane prawem, zatem dzień wolny od pracy, przeznaczony na uroczyste przeżywanie i świętowanie ku czci Marii Magdaleny. W związku z tym należało w średniowieczu do grupy najważniejszych dla społeczeństwa świąt. Dlatego też, patrząc przez pryzmat lokalnej historii, decyzja Stolicy Apostolskiej nie jest nowością, a wręcz powrotem do dawnych pięknych i niestety czasem zapomnianych tradycji.
