SKARBY OSTROWA TUMSKIEGO
Obraz św. Józefa w kaplicy sióstr elżbietanek
Józefie ukochany, pod opieką Twoją rósł Chleb Żywota, z nieba dany,
Tyś Go na swym ręku niósł; Tyś Go w ziarnie pielęgnował, by nakarmił ludzki głód,
Tyś nam ustrzegł i zachował ten miłości Bożej cud!
S. FELICYTA SZEWCZYK CSSE
Wrocław
Nawa główna kaplicy z obrazem św. Józefa w nastawie
ołtarzowej
ZDJĘCIE S. FELICYTA SZEWCZYK CSSE
Słowa znanej pieśni religijnej dobrze ilustruje obraz namalowany przez Hieronima Richtera, znajdujący się w XIX-wiecznej kaplicy elżbietanek, w południowo-wschodniej części Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu.
Ulica, dom zakonny i kaplica noszą wezwanie św. Józefa.
Malarz z Kłodzka
Hieronim Richter urodził się w 1837 roku na ziemi kłodzkiej. Kształcił się w Akademii Monachijskiej u Wilhelma von Kaulbach i Jana Baptysty Schraudolpha, kontynuatora tradycji religijnego ugrupowania malarzy zwanych „Nazareńczykami”. Richter został profesorem rysunku w katolickim gimnazjum w Kłodzku. Liczne obrazy religijne jego autorstwa odnaleźć można w okolicach Kłodzka i na całym Śląsku. Malarz wypracował swój własny styl, łączący renesansową koncepcję kompozycji, stylistykę przypominającą barokowe rozwiązania i staranny akademicki warsztat.
Obraz ołtarzowy
Ozdobą i centrum kaplicy jest neogotycki ołtarz główny z obrazem w nastawie ołtarzowej, zamknięty ostrym łukiem w architektonicznej ramie, przedstawiający Świętego Józefa w chwale niebios, w otoczeniu chórów anielskich i świętych. Podczas pracy nad obrazem artysta posłużył się wzorem graficznym stworzonym przez sławnego malarza kościelnego, bawarskiego redemptorystę – brata Maxa Schmalzla. Dzieło ukończył na uroczyste poświęcenie kaplicy we wrześniu 1892 roku.
Święty Józef został przedstawiony frontalnie, w postawie stojącej, która wyraża czujność i uwagę. Jest odziany w czerwoną tunikę i brązowy płaszcz, ozdobione złocistymi bordiurami. Czerwień tuniki symbolizuje miłość Boga i bliźniego, pochodzącą od Ducha Świętego. Brązowy kolor płaszcza jest symbolem pokory i skromności, a także powagi i niezawodności. W lewej dłoni wznosi królewski kwiat lilii, symbol czystości i atrybut Najświętszej Maryi Panny. Symbolizuje on także Kościół, który jest prześladowany, a mimo to jest olśniewająco biały dzięki wierze.
Obraz przedstawiający Świętego Józefa w chwale
niebios, artysta Hieronim Richter ukończył go na
uroczyste poświęcenie kaplicy we wrześniu 1892 roku
Wzrastanie Jezusa „w mądrości, w latach i w łasce” (Łk 2,52) dokonywało się w środowisku świętej Rodziny, pod opieką Józefa, na którym spoczywało wzniosłe zadanie „wychowania”, czyli żywienia i odziewania Jezusa, nauczenia Go Prawa i zawodu, zgodnie z powinnościami przypadającymi ojcu.
W liturgii eucharystycznej Kościół ze czcią wspomina „najpierw pełną chwały Maryję, zawsze Dziewicę… a także świętego Józefa”, ponieważ „żywił on Tego, którego wierni mieli spożywać jako Chleb życia wiecznego”.
ŚW. JAN PAWEŁ II, REDEMPTORIS CUSTOS 16
Na prawej ręce Józefa spoczywa Dzieciątko Jezus. Prawą rączkę podnosi w geście błogosławieństwa, lewą wspiera na jabłku królewskim z krzyżem, oznaczającym władzę nad światem. Odziane jest w różową szatę, której kolor symbolizuje obecność Ducha Świętego i radość.
Anielski orszak
Postać św. Józefa otaczają chóry anielskie. Para aniołów podtrzymuje złotą koronę nad jego głową. Józef wywodzi się z królewskiego rodu Dawida. Liturgia sławi samego Chrystusa jako Króla Królów, koronę wszystkich świętych oraz koronę apostołów, męczenników, wyznawców i dziewic.
Dwaj aniołowie stojący najbliżej trzymają w dłoniach rozwinięte filakterie, na których zapisano: Nährvater Jesú – Żywiciel Jezusa i Bräutigam Maria – Mąż Maryi. Papież Leon XIII poucza: Jeżeli zatem Bóg przeznaczył św. Józefa na małżonka Najświętszej Dziewicy, to uczynił go z pewnością nie tylko towarzyszem Jej życia, świadkiem Jej dziewictwa, obrońcą Jej cnoty, ale przez związek małżeński także uczestnikiem w Jej wzniosłej godności.
Opiekun Kościoła świętego
Na obrazie, u stóp św. Józefa, pod obłokiem, widnieje sylweta watykańskiej Bazyliki św. Piotra. Artysta nawiązał do aktu z 1870 roku, gdy św. Józef został ogłoszony Patronem Kościoła Powszechnego. Dokonał tego papież Pius IX specjalnym dekretem Quemadmodum Deus.
Na pierwszym planie w dolnej części obrazu widzimy dwie klęczące postacie: św. Elżbietę Węgierską i św. Augustyna. Elżbieta, przedstawiona w królewskim stroju z różami, jest patronką Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety.
Ta wielka postać katolickiego średniowiecza przez wieki przyświecała jako wzór poświęcenia i miłosierdzia tym, którzy z miłości ku Bogu pragnęli służyć bliźnim, pełniąc dzieła miłości. Święty Augustyn, doktor Kościoła, w okazałych szatach biskupich, wsparty na pastorale trzyma w prawej dłoni swój atrybut – gorejące serce, które przypomina jego Wyznania: Stworzyłeś nas […] jako skierowanych ku Tobie.
I niespokojne jest serce nasze, dopóki w Tobie nie spocznie.
Reguła życia wspólnotowego, którą napisał, stała się podstawą dla wielu rodzin zakonnych, na co wskazuje leżący obok zwój. Do dolnej krawędzi obrazu dołączono trzy prostokątne pola. Środkowe zawiera napis-wezwanie z litanii: Sancte Joseph Custos Virginum ora pro nobis – Opiekunie Dziewic módl się za nami. Pole z lewej strony przedstawia widok Domu Macierzystego w Nysie. Po prawej widzimy niezachowany dziś Szpital św. Józefa we Wrocławiu, od strony Odry.
