SKARBY OSTROWA TUMSKIEGO
Kościół św. Idziego
najstarszy kościół Wrocławia
Szklana tablica na budynku kościoła informuje nas, że stoimy przed
najstarszą późnoromańską świątynią Wrocławia, zachowaną w pierwotnej formie,
wzniesioną w latach 20. XIII w. To jeden z najcenniejszych
zabytków ceglanej architektury Wrocławia.
S. FELICYTA SZEWCZYK CSSE
Wrocław
Kościół widziany od południowego wschodu. Na pierwszym planie trójboczna apsyda zamykająca prezbiterium
ZDJĘCIA S. FELICYTA SZEWCZYK CSSE
Niewielki kościółek znajduje się w północnej linii zabudowy pl. Katedralnego po północno-wschodniej stronie katedry. Został wzniesiony w latach 1213–1218. Do sekularyzacji w 1810 r. nosił miano kolegiaty, czyli kościoła należącego do kapituły. W latach 1888–1945 opiekowali się nim franciszkanie – spowiednicy katedralni.
Od ośmiu wieków świątynia spełnia funkcję sakralną.
Od zachodu przylega do plebanii, od wschodu łączy się z Domem Kapituły ceglanym zadaszonym łękiem, tworzącym bramę otwartą na pl. św. Jana Chrzciciela. Do północnej ściany przylega zakrystia i biuro parafialne.
Prosta bryła kościoła składa się z jednonawowego korpusu i niższego, jednoprzęsłowego prezbiterium z trójboczną apsydą*, wzmocnionych skarpami** od południa i północy.
Kościół pokryty jest dwuspadowymi dachami. Nad nawą wznosi się sygnaturka.
W centrum nawy, w posadzce widoczne jest niewielkie pole wypełnione cegłą, gdzie niegdyś wznosił się filar. Badania przeprowadzone w połowie XX w. pozwalają stwierdzić, że kościół jest jednym z najwcześniejszych zabytków europejskich, których charakterystycznym rozwiązaniem konstrukcyjnym było wsparcie sklepienia na centralnym filarze. Jednonawowe skromne wnętrze kieruje nas do prezbiterium na planie kwadratu.
Przejście z nawy do prezbiterium przyjęło osobliwy kształt dwudzielnego łuku, wspartego pośrodku na filarze.
Prezbiterium przekryto sklepieniem krzyżowo-żebrowym i zamknięto od wschodu trójboczną apsydą. Światło przenika przez małe okna wypełnione witrażami. Wnętrze cechuje prostota i oszczędność formy.
Budowniczym i fundatorem świątyni był kanonik i dziekan kapituły katedralnej Wiktor (†1235).
Prezbiterium i apsyda połączone są z Domem Kapituły ceglanym łękiem tworzącym bramę. Widok od północy z pl. św. Jana Chrzciciela
Wejście do kościoła, umiejscowione w południowej ścianie, zostało obramowane wnękowym portalem o półkolistej archiwolcie z dwiema parami kolumienek. Kamienne głowice ozdobiono ornamentem roślinnym, dziś już nieczytelnym (pocz. XIII w.)
Osobliwy dwudzielny łuk łączy nawę z prezbiterium
Południowa elewacja kościoła
Przez swoją działalność i współpracę z biskupami Wawrzyńcem i Tomaszem I wniósł wiele zmian w organizację duszpasterstwa i sprawowanie liturgii kultu Bożego w katedrze. Zyskał zaufanie Kurii Rzymskiej i papieża Grzegorza IX. Ustanowił dwóch wikariuszy, którzy zajęli się nauczaniem i posługą sakramentalną wiernym parafii katedralnej.
Pożoga i wojny nie oszczędzały małego kościoła. Pożary katedry w 1633 i w 1759 r. szybko przenosiły się na kolegiatę usytuowaną w jej pobliżu, niszcząc dach ze sklepieniami.
Odbudowa w XVIII w. nadała świątyni późnobarokowy wystrój. W 1945 r. kościół ucierpiał w mniejszym stopniu z powodu nalotów i szybko został wyremontowany.
W latach 50.–70. XX w. prace archeologiczne i konserwatorskie, badania oraz odkrycia doprowadziły do pełnego rozpoznania architektury kościoła. Usunięto zewnętrzne tynki, odsłaniając romańską dekorację w wątku ceglanym, odtworzono zniekształcone okna romańskie i liczne detale architektoniczne.
*Apsyda – w architekturze pomieszczenie na rzucie półkola, półelipsy lub wieloboku, dostawione do bryły świątyni i otwarte do jej wnętrza. Występowała już w architekturze rzymskiej, stąd przejęta przez chrześcijaństwo.
**Skarpa, przypora – pionowy element konstrukcyjny budowli, mur odchodzący prostopadle na zewnątrz od ściany wysokiego budynku w postaci filara.
Źródło: Wikipedia
PATRON KOŚCIOŁA – ŚW. IDZI
łac. Sanctus Aegidius, żył w VII stuleciu w ówczesnej Septymanii. Obdarowany ziemią przez króla Gotów, Wambę, założył na niej opactwo, które później przybrało jego imię.
Nabrało ono pewnego znaczenia, zwłaszcza gdy znalazło się na uczęszczanym szlaku wiodącym do Composteli. Idzi był znany także w średniowiecznej Polsce, skąd do wspomnianego opactwa słano dary. W Polsce wcześnie i licznie powstały kościoły pod jego wezwaniem. (ILG) Należy do Czternastu Świętych Wspomożycieli. Jest patronem dobrej spowiedzi, chorych, epileptyków, kulawych, ludzi zatrwożonych, myśliwych, pasterzy i rannych.
Patronuje macierzyństwu, a o jego wstawiennictwo proszą młode małżeństwa oczekujące potomstwa i niepłodne. Skuteczność wstawiennictwa potwierdzają popularne przysłowia:
„Święty Idzi dla narzeczonych jarzmo robi, a dla małżonków kołyskę sposobi”, „Kto pragnie potomstwa zdrowego i miłego, niech prosi Pana Boga przez Świętego Idziego”.
