ROŚLINY BIBLIJNE
Czarnuszka
Dąb pojawia się w Biblii ponad 20 razy.
Najbardziej znany jest ze Starego
Testamentu, gdzie syn Dawida, Absalom,
zginął zaczepiony głową o gałęzie dębu,
gdy uciekał przed wojskami swojego ojca.
PRZEMYSŁAW BĄBELEWSKI
Wrocław
Czarnuszka siewna
LUDWIK POLAK/WIKIMEDIA COMMONS CC BY-SA 4.0
Czarnuszka ma wiele odmian, najpopularniejsze z nich to czarnuszka siewna (Nigella sativa) i czarnuszka damasceńska (Nigella damascena). Oba te gatunki mają podobne właściwości, a różnią się przede wszystkim wyglądem. Roślina ta była uprawiana już w starożytności i sprzedawana m.in. na słynnych bazarach damasceńskich w Damaszku, stolicy Syrii. Egipcjanie cenili ją do tego stopnia, że złożyli ją nawet w grobowcu Tutanchamona. O jej znaczeniu w rolnictwie i codziennym życiu świadczy też fragment z Księgi Izajasza (28, 24-27): „Czyż oracz wciąż tylko orze pod zasiew, przewraca i bronuje swą rolę? Czyż raczej, gdy zrówna jej powierzchnię, nie zasiewa czarnuszki i nie rozrzuca kminku? Czy nie sieje pszenicy, zboża, jęczmienia i prosa, wreszcie orkiszu na obrzeżach? A ktoś poucza go o tym prawie, jego Bóg mu to wykłada. Zaprawdę, czarnuszki nie młócą saniami młockarskimi ani po kminku nie przetaczają walca młockarskiego wozu, ale bijakiem wybija się czarnuszkę, a kminek cepami”.
To niewielka roślina z rodziny jaskrowatych, czyli jest bliskim krewniakiem jaskra polnego, często rosnącego na wilgotnych łąkach. Naturalnie rośnie w stanie dzikim w Afryce Północnej, w Azji Zachodniej i na Kaukazie oraz w południowo-wschodniej i południowej części Europy. Jest rośliną jednoroczną, dorasta do wysokości około 20–40 cm. Ma ułożone skrętolegle na pędach, podwójnie pierzaste liście o nitkowatych łatkach. W czerwcu zakwita, wytwarzając duże, promieniste, otoczone kilkoma wielokrotnie postrzępionymi liśćmi kwiaty. Są one jasnoniebieskie, ale zdarzają się białe, a u ozdobnych odmian również w innych kolorach, np. różowym lub fioletowym.
Zewnętrzne listki kwiatostanów są zazębione i mają zielone zakończenia nerwów. Wewnątrz kwiatu znajdują się dwuwargowe miodniki. Po kwitnieniu zawiązują się charakterystyczne owocostany, które są nagie i mają zrośnięte ze sobą mieszki o ścianach z wielkimi powietrznymi komorami. Początkowo są zielone, po dojrzeniu zmieniają kolor na brunatny. Wewnątrz nadmuchanych mieszków znajdują się czarne połyskujące nasiona. Wydzielają one charakterystyczny zapach ze względu na zawarte w nich związki lotne, a tłoczony z nich olej wykazuje duże walory prozdrowotne.
Czarnuszka jest bardzo łatwa w uprawie. Nasiona wysiewa się bezpośrednio do gruntu na przełomie marca i kwietnia aż do połowy czerwca. Kiełkują one szybko, najlepiej na glebie lekkiej, ale próchnicznej, czyli wzbogaconej dobrym kompostem. Roślina ta preferuje stanowisko słoneczne, wówczas obficie kwitnie i zawiązuje charakterystyczne owocostany. Można ją uprawiać jako roślinę ozdobną, wówczas jej kwiaty lub owoce wykorzystuje się zarówno do świeżych, jak i suszonych bukietów.
Dojrzałe owocostany można suszyć i wydobywać z nich nasiona, które ze względu na walory smakowe i zdrowotne mogą być dobrym dodatkiem do surówek oraz do wypieku pieczywa i ciast. Z nasion czarnuszki tłoczony jest olej, który wspomaga gojenie się ran, działa przeciwzapalnie oraz bierze udział w tworzeniu nowych komórek skóry. Ma zastosowanie przy stanach zapalnych skóry, uszkodzeniach naskórka oraz zmianach skórnych typu trądzik czy atopowe zapalenie skóry. Roślina jest też wykorzystywana jako składnik kosmetyków wzmacniających cienkie i suche włosy.
