Alarmujący sygnał
Raport Niebezpieczna misja?, przygotowany przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC,
dokumentuje rosnącą liczbę aktów przemocy wobec duchownych katolickich oraz miejsc kultu religijnego w Polsce.
WOJCIECH IWANOWSKI
„Nowe Życie”
Raport ISKK stanowi ważny głos w debacie o wolności religijnej
FOT. ISKK
Zjawisko agresji wobec duchownych i miejsc kultu, choć wciąż relatywnie rzadkie w porównaniu z innymi krajami Europy Zachodniej, budzi poważne zaniepokojenie i skłania do refleksji nad kondycją debaty publicznej, poziomem nietolerancji oraz bezpieczeństwem osób duchownych.
Wzrost agresji
Najnowszy raport Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego SAC (ISKK) Niebezpieczna misja? Agresja wobec osób duchownych, miejsc i obiektów kultu w Polsce ujawnia niepokojący trend: połowa ankietowanych księży doświadczyła agresji w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Najczęściej były to szyderstwa, groźby i wyzwiska, a znaczna część duchownych deklarowała, że doświadczyła agresji w internecie. Ponadto w badanym okresie dochodziło do ataków na kościoły, niszczenia mienia, grobów oraz zakłócania Mszy św. i nabożeństw.
Dyrektor ISKK, dr hab. Marcin Jewdokimow, podczas prezentacji raportu zwrócił uwagę na dysproporcję między codziennymi doświadczeniami duchownych a relacjami medialnymi. Podkreślił, że doniesienia prasowe ukazują jedynie wierzchołek góry lodowej narastającego problemu społecznego związanego z agresją wobec osób duchownych oraz miejsc i obiektów kultu.
Przebieg badań
Badanie przeprowadzono w formie ankiety elektronicznej na przełomie października i listopada 2024 r. Spośród 996 odpowiedzi, 614 ankiet zostało wypełnionych kompletnie. Z analiz wynika, że 49,7 proc. ankietowanych księży doświadczyło agresji w ciągu poprzedzającego roku. Najczęściej były to szyderstwa, groźby i wyzwiska (41,6 proc.), a 33,6 proc. duchownych deklarowało doświadczenie agresji w internecie.
Zdecydowana większość, czyli aż 80,8 proc. ankietowanych księży, nie zgłosiła przypadków agresji odpowiednim instytucjom. Najczęstszymi powodami były uznanie zdarzeń za niewystarczająco poważne (46,2 proc.) oraz niechęć do formalności (22,6 proc.).
ISKK planuje kontynuację badań i objęcie nimi również osób życia konsekrowanego, w celu stałego monitorowania tego zjawiska i wypracowania skutecznych metod przeciwdziałania.
Dynamika zjawiska
Raport wskazuje, że akty agresji mają charakter zróżnicowany – od werbalnych gróźb, przez fizyczną przemoc, po wandalizm, profanację i napaści na tle nienawiści religijnej. Często dochodzi do niszczenia pomników świętych, tablic pamiątkowych, a także prób zakłócania nabożeństw. W szczególności niepokój budzą brutalne ataki fizyczne na duchownych.
Zdaniem autorów raportu wzrost przemocy wobec Kościoła katolickiego ma ścisły związek z zaostrzeniem tonu debaty publicznej i wzrostem uprzedzeń wobec osób wierzących.
Wskazuje się tu na rolę mediów, które często przedstawiają Kościół w sposób jednoznacznie negatywny – jako instytucję zacofaną, oderwaną od realiów społecznych i odpowiedzialną za liczne nadużycia.
Dodatkowo protesty społeczne – zwłaszcza te związane z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji z 2020 r. – przyczyniły się do eskalacji agresji wobec duchownych i miejsc kultu. W wielu przypadkach kościoły stawały się celem aktów wandalizmu, wypisywania wulgarnych haseł na murach czy nawet prób wtargnięcia podczas Mszy św.
Niepokojący trend
Niebezpieczna misja? to alarmujący sygnał o pogarszaniu się atmosfery wokół Kościoła katolickiego w Polsce. Choć pozostaje ona krajem względnie bezpiecznym dla duchownych, tendencje ukazane w raporcie wskazują, że sytuacja może się pogarszać, jeżeli nie zostaną podjęte zdecydowane działania na rzecz przeciwdziałania przemocy motywowanej religijnie.
Raport nie tylko diagnozuje problem, lecz także stanowi ważny głos w debacie o wolności religijnej, roli Kościoła w przestrzeni publicznej i odpowiedzialności społeczeństwa za ochronę wartości konstytucyjnych, takich jak wolność wyznania i bezpieczeństwo obywateli.
Działania
Próbą odpowiedzi na problem bezpieczeństwa osób duchownych oraz uczestników zgromadzeń religijnych są działania, które podejmuje wrocławska Fundacja Obserwatorium Społeczne. Od dekady organizuje ona konferencję ekspercką Racjonalizacja procesów zapewnienia bezpieczeństwa uczestników zgromadzeń religijnych. Jest to forum wymiany doświadczeń ekspertów, mające służyć zwiększeniu bezpieczeństwa osób wierzących.
Drugim ważnym działaniem Fundacji Obserwatorium Społeczne jest zaangażowanie w międzynarodowe projekty związane z europejską polityką bezpieczeństwa. Należą do nich ProSPeReS, SHIELD oraz Virtuous, wszystkie realizowane w ramach unijnego programu grantowego Horyzont Europa. Głównymi celami projektów są wymiana dobrych praktyk i przykładów istniejących systemów bezpieczeństwa w miejscach kultu, identyfikacja potrzeb i luk w zakresie ochrony tych miejsc oraz poprawa poziomu bezpieczeństwa w całej Europie. Służy temu połączenie wiedzy naukowej środowisk akademickich z doświadczeniem praktyków, tj. przedstawicieli instytucji religijnych, specjalistów ds. bezpieczeństwa, w tym funkcjonariuszy formacji mundurowych, którzy na co dzień są odpowiedzialni za bezpieczeństwo.
