Umiejętność dostrzegania dobra

w konstytucji Gaudium et spes: „człowiek […] nie może się w pełni odnaleźć inaczej, jak tylko poprzez szczery dar z siebie samego” (nr 24).
Tu właśnie odsłaniamy inny poziom wdzięczności: prawdziwie wdzięczny jest ten człowiek, który potrafi zapominać o sobie…
Jak wdzięczność wpływa na naszą relację z Bogiem i innymi ludźmi? Sądząc po intencjach naszych modlitw, częściej prosimy, niż dziękujemy.
I bardzo dobrze, że prosimy. Prosząc, odkrywamy nasze ubóstwo, ale dziękując, mamy szansę odkryć nasze obdarowanie. Jedno należy czynić i drugiego nie opuszczać. Znamienne, że gdy Chrystus Pan modli się do Ojca przed wskrzeszeniem Łazarza w Betanii, to nie prosi o moc potrzebną do zerwania okowów śmierci, ale dziękuje za wysłuchanie. Tak właśnie: dziękuje… Jest takie powiedzenie: „kto dziękuje, ten dwa razy prosi”. Dziękując za otrzymane dary, lepiej się przygotowujemy na przyjęcie kolejnych. Zatem w życiu duchowym bardziej „opłaca się” dziękować.
Poza tym „dziękczynienie” ma wiele synonimów: uwielbienie, wywyższenie, wychwalanie, błogosławienie, wyznawanie. W każdej z tych form chodzi w istocie o to samo – każda z nich jest odpowiedzią na obdarowanie. Genialną szkołą w tym zakresie są teksty z Księgi Apokalipsy. Na przykład w 7. rozdziale słyszymy donośne okrzyki tłumu zbawionych: „Zbawienie w Bogu naszym, Zasiadającym na tronie, i w Baranku”. Aniołowie, padając na oblicza, gromko wyznają: „Amen. Błogosławieństwo i chwała, i mądrość, i dziękczynienie, i cześć, i moc, i potęga Bogu naszemu na wieki wieków! Amen” (Ap 7, 10.12).
Jak unikać postawy roszczeniowej i nauczyć się dostrzegać Boże dary w zwykłych rzeczach?
Gdybym był trenerem rozwoju personalnego, powiedziałbym: prowadź tzw. dziennik wdzięczności. Ale ponieważ jestem księdzem, to powiem: módl się! Jest taka szczególna praktyka modlitwy, która wydaje się tu specjalnie pomocna. Mam na myśli rachunek sumienia w wersji św. Ignacego z Loyoli. Dlaczego rachunek sumienia? Ponieważ zawsze rozpoczyna się przyzywaniem Ducha Świętego, a już powiedzieliśmy sobie, że bez Jego światła nie dostrzeżemy autentycznego dobra w naszym życiu. Po prostu trzeba nam „Bożych oczu”. Dlaczego akurat rachunek sumienia św. Ignacego z Loyoli? Ponieważ rozpoczyna się dziękczynieniem za otrzymane dobro w mijającym dniu. Właśnie nie od wymieniania grzechów i zaniedbań, ale od dobra. Uczymy się dostrzegać najpierw dobro. Doświadczenie obdarowania wyzwala wdzięczność, otwiera na innych, uczy zapominania o sobie. Duch Święty nam to wszystko pokaże… Aby nasze „dziękuję” nie było jak faryzeusza z przypowieści, Duch Święty pokaże nam także nasz egoizm, brak wdzięczności i wiele innych rzeczy.
No i jeszcze inna modlitwa, być może dziś już nieco zaniedbana: modlitwa przed posiłkiem i po nim. Jeśli się weźmie pod uwagę, że spora część ludzi cierpi dotkliwy niedostatek żywieniowy, to winniśmy być bardzo, ale to bardzo wdzięczni! „Dziękujcie zawsze za wszystko Bogu Ojcu w imię Pana naszego, Jezusa Chrystusa!” (Ef 5, 20).
Grecki źródłosłów Eucharystii to właśnie dziękczynienie. Z reguły postrzegamy jednak Mszę św. jako ofiarę. Czy ta sprzeczność jest tylko pozorna?
Ten fragment z Pierwszego Listu do Tesaloniczan (1 Tes 5, 16-18), od którego rozpoczęliśmy naszą rozmowę, zawiera formę czasownikową „eucharisteite”, czyli „dziękujcie”. Jak mówią bibliści, słowo „eucharisteo” praktycznie nie występuje w Starym Testamencie, za to w Nowym można naliczyć kilkadziesiąt miejsc, gdzie właśnie w tej formie wyraża się dziękczynienie. Już to pokazuje, że dziękczynienie wpisuje się w samą istotę Eucharystii. Chrystus Pan, zanim złoży siebie w ofierze krzyżowej, bierze chleb, wino i… składa dzięki. Zatem Eucharystia jest ofiarą dziękczynną i przebłagalną zarazem. Jedno nie wyklucza drugiego. Ilekroć chcemy w sposób najpełniejszy za coś Panu Bogu podziękować, idźmy na Eucharystię, ponieważ tam właśnie Pan Jezus czyni nasze dziękczynienie swoim i jako takie zanosi je do Ojca. „Jak więc przejęliście naukę o Chrystusie Jezusie jako Panu, tak dalej w Nim postępujcie: zapuśćcie w Nim korzenie i na Nim dalej się budujcie, i umacniajcie się w wierze, jak was nauczono, pełni wdzięczności” (Kol 2, 6-7).
Ostatnimi czasy, szczególnie w Europie, mówimy o kryzysie chrześcijaństwa czy wiary jako takiej. Wielu z nas towarzyszy uczucie smutku i zniechęcenia. Jak zdobyć się na wdzięczność w takiej sytuacji?
Wdzięczność jest zawsze reakcją na doświadczenie dobra. Jeżeli trudno nam być wdzięcznymi, to znaczy, że w horyzoncie naszej codzienności nie widzimy żadnego dobra. Święty Paweł i zakładane przez niego Kościoły byli w o wiele trudniejszej sytuacji niż my, a zauważmy, że prawie w każdym swoim liście dziękuje on Bogu za ludzi tworzących dany Kościół. Zapytajmy siebie, czy kiedykolwiek dziękowaliśmy na przykład za ludzi, z którymi się modlimy na niedzielnej Eucharystii. Czasy są inne niż 20 lat temu, świat się zmienia bardzo dynamicznie, ale Pan Bóg nie przestał być w nim obecny. Nie porzucił też swojego Kościoła. Wciąż wokół nas dzieje się wiele dobra. Może po prostu trzeba włożyć inne okulary?