ROŚLINY BIBLIJNE
Cebula zwyczajna
Już w starożytności doceniano walory cebuli zwyczajnej (Allium cepa).
Spożywano ją nie tylko ze względu na jej wyrazisty smak, lecz także z powodu
korzystnego wpływu na zdrowie.
PRZEMYSŁAW BĄBELEWSKI
Wrocław

Cebula zwyczajna
DEPOSITPHOTOS
WBiblii cebula wymieniona jest w Księdze Liczb (11, 5). Dowiadujemy się z niej, że Izraelici podczas ucieczki z Egiptu do Ziemi Obiecanej bardzo tęsknili m.in. właśnie za tym warzywem, którego nie mieli na pustyni. Świadczy to o tym, że było ono wówczas w Egipcie uprawiane, popularne i cenione. Wykopaliska i starożytne malowidła na płaskorzeźbach dowodzą, że roślina ta na pewno była hodowana w starożytnym Egipcie co najmniej 4000 lat przed Chr. Wiemy też, że podczas budowy piramidy Cheopsa cebulę spożywali budowniczy, a na jej zakup wydano 1600 talentów, co wówczas było bardzo dużą kwotą. Szczególną popularnością cieszyła się ona również na obszarze Azji Południowo-Zachodniej oraz Środkowej, zwłaszcza w Persji, gdzie uprawiano ją do celów typowo spożywczych od co najmniej 5000 lat przed Chr. Dopiero później trafiła ona do Egiptu i Grecji.
Obecnie cebula należy do grupy warzyw podstawowych, występujących na całym świecie. Często spożywana jest zarówno na surowo, jak i stanowi składnik dań gotowanych. Kuchnie wielu regionów świata opierają swoje dania na dodatku cebuli jako podstawowej jarzynie. W Polsce pojawiła się ona prawdopodobnie w XII w., jednak nie była ona wówczas aż tak popularna jak dziś – obecnie cebula jest uprawiana na prawie 30 tys. ha, co plasuje nasz kraj pod tym względem na pierwszym miejscu w Europie.
O cennych właściwościach leczniczych cebuli można przeczytać m.in. w rosyjskim ludowym zielniku z XIX w., gdzie opisano także jej zastosowanie jako środka zapobiegającego „najbardziej zaraźliwym chorobom i morowemu powietrzu”. Cebula jest bogata zwłaszcza w witaminę C, która jest bardzo ważna dla układu odpornościowego, dlatego kiedyś stosowano ją w celu zapobiegania szkorbutowi.
Zawiera także witaminy z grupy B oraz E, K, PP i prowitaminę A. Na właściwości wzmacniające organizm korzystnie wpływają również obecne w niej sole mineralne: siarka, jod, magnez, żelazo, selen, potas i cynk.
Cebula należy do rodziny amarylkowatych. Istnieje mnóstwo jej odmian, począwszy od tej najbardziej popularnej – żółtej, przez czerwoną, aż po nieco bardziej wykwintną w smaku szalotkę. Zaliczana jest do grupy roślin dwu- lub nawet wieloletnich, co oznacza, że w pierwszym roku, gdy jest rozmnażana z wysiewu nasion, rośliny nie kwitną i nie zawiązują nasion, dopiero młode cebule, gdy przejdą okres chłodów jesienią i zimą, kwitną i zawiązują owoce i nasiona w kolejnym roku. Tworzy cebulę, czyli skróconą i przekształconą łodygę, dokładnie piętkę, na której wyrastają liście, czyli łuski. Zewnętrzne łuski są suche, a wewnętrzne – mięsiste i wartościowe do spożycia. Wewnątrz cebuli znajdują się pąki główny i boczne, z których wyrastają nadęte mieczowate liście, nazywane szczypiorem. W ogrodach uprawiana jest na dwa sposoby: pierwszy to wysiewanie nasion na przełomie marca i kwietnia, wówczas w sierpniu otrzymuje się gotowe cebule, które nadają się do przechowywania zimowego; drugi to sadzenie dymki, czyli małych cebulek o średnicy od 0,5 do 2,5 cm, wtedy bardzo szybko można otrzymać szczypior, a później już w maju i czerwcu gotowe do spożycia cebule.
Cebula najlepiej rośnie na stanowisku słonecznym, glebie zasobnej w składniki pokarmowe, wzbogaconej kompostem lub rozłożonym obornikiem w drugim roku po jego zastosowaniu. Korzystne jest też ściółkowanie cebuli kompostem, skoszoną trawą lub sianem, które utrzymują równomierną wilgotność gleby.