Krzyżowa. Miejsce pojednania

Był 12 listopada 1989 r. Na dziedzińcu majątku w Krzyżowej zebrało się kilka tysięcy ludzi, by wziąć udział w Mszy św. z udziałem szefów rządów Polski i Republiki Federalnej Niemiec. Wyglądało to wszystko trochę surrealistycznie. Było zimno i ponuro, a majątek w Krzyżowej znajdował się w opłakanym stanie, był kompletnie zrujnowany. Tło poniekąd symboliczne – podobnie przedstawiały się wtedy relacje polsko-niemieckie…
Gdy celebrans, biskup opolski Alfons Nossol, wezwał do przekazania sobie znaku pokoju, obaj szefowie rządów, premier Tadeusz Mazowiecki i kanclerz Helmut Kohl, nie poprzestali na podaniu dłoni, lecz padli sobie w objęcia. Ten obraz przeszedł do historii, podobnie jak cała Msza Pojednania. Jeszcze długo będzie nam towarzyszył jako poruszająca ilustracja jednego z najważniejszych wydarzeń drugiej połowy XX w.
U progu nowej epoki
Polska właśnie odzyskiwała suwerenność. Na czele rządu stał już demokratyczny premier, Tadeusz Mazowiecki, ale kraj był otoczony przez państwa bloku wschodniego, a na jego terenie stacjonowały liczne wojska radzieckie. Do tego sytuacja gospodarcza była wprost dramatyczna. Państwu groziła zapaść. Mazowiecki potrzebował wsparcia Zachodu, a pierwszym zachodnim przywódcą, który przybył do Polski, by tego wsparcia udzielić, był kanclerz RFN, Helmut Kohl.
Dlaczego Msza? Ponieważ Mazowiecki i Kohl byli zaangażowanymi katolikami. Rozumieli, że jeśli chce się zbudować dobre relacje po tym wszystkim, co się między Polakami i Niemcami wydarzyło, warto poprosić Boga o wsparcie.
A dlaczego w Krzyżowej? Ponieważ tam w latach II wojny światowej działała niemiecka organizacja antyhitlerowska Krąg z Krzyżowej – proeuropejska, kierująca się wartościami chrześcijańskimi, krytyczna wobec niemieckiego nacjonalizmu. Właśnie takich Niemiec jako sąsiada i partnera życzyła sobie odzyskująca wolność Polska.
W trakcie wizyty Kohla w Polsce, krótko przed przyjazdem do Krzyżowej, w Berlinie padł mur. Od tej chwili wszyscy wiedzieli już, że właśnie zaczyna się nowy rozdział historii Europy. U progu tej nowej epoki Polska i Niemcy w symbolicznym geście z Krzyżowej porzuciły wrogość.
Przebaczamy i prosimy o przebaczenie
Proces pojednania polsko-niemieckiego na dobre zaczął się w latach 60. XX w. Był on bardzo trudny, gdyż wiele pokoleń Polaków i Niemców żyło w klimacie ogromnej wrogości, której kulminację przyniosła II wojna światowa. Po jej zakończeniu niemieckie społeczeństwo bardzo długo leczyło się z manii wielkości i pogardy wobec Wschodu. W pierwszych dziesięcioleciach nie chciało słyszeć o pojednaniu z Polską, domagało się za to rewizji granicy i odzyskania utraconych terytoriów. Ta postawa utwierdzała Polaków w przekonaniu, że Niemcy są złym i bardzo niebezpiecznym narodem.
Władze polityczne długo nie kwapiły się z działaniami na rzecz poprawy relacji polsko-niemieckich. Dlatego pojednanie było w dużej mierze procesem oddolnym, a kluczową rolę odegrały w nim Kościoły – katolicki i ewangelicki. Jednym z najważniejszych momentów był rok 1965, kiedy to polscy biskupi katoliccy skierowali do biskupów niemieckich orędzie ze słowami „przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. Dopiero siedem lat po tej deklaracji Polska i RFN nawiązały stosunki dyplomatyczne.
Ósmy cud świata czy frazesy dla naiwnych?
Pojednanie polsko-niemieckie to proces o znaczeniu europejskim. Bez niego Unia Europejska nie mogłaby rozszerzyć się na Europę Środkowo- -Wschodnią. Jest ono też historycznym sukcesem. Władysław Bartoszewski, były więzień Auschwitz, zaliczył je wręcz „do cudów świata”. Od lat do Krzyżowej przyjeżdżają ludzie z krajów bałkańskich, Korei i Japonii, a ostatnio też Ukraińcy i emigranci z Rosji. Pytają, jak udało się tego dokonać, ponieważ szukają inspiracji do przezwyciężenia wrogości w ich sąsiedzkich relacjach. Jednak w ostatnich latach pojawiły się krytyczne oceny tego procesu.