Wspólna pamięć

Pojednanie to zrozumienie własnych win, szacunek dla różnic i pragnienie wspólnych, dobrych działań. Jednym z najważniejszych dokonań ostatnich dekad w budowaniu świadomości patriotycznej niepodległej Ojczyzny jest zrozumienie roli pojednania Polaków i Niemców. To długi proces świadomości i ciągle wymaga społecznej dbałości i mądrej dyskusji. Punktem wręcz fenomenalnym w historii Wrocławia był moment, gdy jego polscy mieszkańcy z dumą zaczęli dostrzegać wartość poprzednich pokoleń, które mówiły innymi językami i miały inne kody kulturowe. Duma z owej wielokulturowości nie była procesem łatwym i wymagała ważnej, niepodległej refleksji historycznej. Łatwo jest niszczyć kulturę, nic prostszego jak zwalać pomniki…
Odbudowa „pamięci”
Wiele lat temu na Dolnym Śląsku prowadzono ciekawą akcję „adopcji zabytku”, zachęcając głównie młodych obywateli do zaopiekowania się pamiątkami dawnych czasów. Wielu mieszkańców dostrzegło wtedy zapomniane miejsca… W 1993 r. spotkałem się z aktorem Aleksandrem Berlinem. Przypomniał mi, że w parku Szczytnickim znajduje się zrujnowany pomnik Friedricha Schillera. Postument został brutalnie pozbawiony popiersia poety. Poprosiłem Macieja Łagiewskiego, dyrektora Muzeum Miejskiego, o kwerendę materiałów i na podstawie rysunków Felixa Henry’ego, autora pomnika z 1905 r., Christos Mandzios odtworzył dawną rzeźbę, a pomnik, uzupełniony tekstem Ody do radości, odsłoniliśmy w 1995 r.
Wiele lat później, już w XXI w., podczas prac rewitalizacyjnych na dziedzińcu przy dzisiejszym Ossolineum robotnicy natrafili na obelisk. Na jego ścianach widniały nazwiska absolwentów dawnego gimnazjum św. Macieja. Pod krzyżem i gwiazdą Dawida żyjący składali pisemny hołd poległym w czasie I wojny światowej uczniom i nauczycielom szkoły. Pamiętam, jak Adolf Juzwenko, ówczesny dyrektor Ossolineum, poszukiwał, gdzie znajduje się piękna rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego, autorstwa wybitnego rzeźbiarza Theodora von Gosena. A my z redaktor Beatą Maciejewską przypomnieliśmy sobie, że widzieliśmy tę niewielką rzeźbę na strychu kościoła uniwersyteckiego pw. Najświętszego Imienia Jezus. Zapomniana mogła więc po dekadach powrócić na swoje pierwotne miejsce. Odsłonięciu na nowo pomnika w 2007 r. przyglądał się historyk prof. Norman Davies, współautor najważniejszej książki o losach Wrocławia – Mikrokosmos. Portret miasta środkowoeuropejskiego.
Znaczenie wspólnej pamięci
Symbolicznym upamiętnieniem dawnych pokoleń mieszkańców Wrocławia było odsłonięcie w 2008 r. na dawnym, nieczynnym cmentarzu przy ul. Grabiszyńskiej pomnika Wspólnej Pamięci.