ŚWIĘCI NIE PRZEMIJAJĄ. ŚWIĘCI WOŁAJĄ O ŚWIĘTOŚĆ

Św. Karol Boromeusz

Imię pochodzenia greckiego. Wywodzi się od słowa „hagnos”, które oznacza
„czysta”, „nieskalana”, „dziewicza”, „święta”.

KS. ALEKSANDER RADECKI

Wrocław

Św. Karol Boromeusz, Giovanni Battista Tiepolo,
1767–1769, olej na płótnie, Cincinnati Art Museum

TIMELESSMOON.GETARCHIVE.NET

Urodził się 2 października 1538 r. na zamku w Aronie, w rodzinie arystokratycznej. W wieku 7 lat został przeznaczony do stanu duchownego. Jako dwunastolatek został mianowany opatem w rodzinnej miejscowości. Kilka lat później rozpoczął studia w Pawii, gdzie zdobył podwójny doktorat z prawa kościelnego i cywilnego (1559).
Również w 1559 r. brat jego matki, Giovanni Angelo de Medici, został papieżem i przyjął imię Pius IV. Wezwał on Karola do Rzymu i ustanowił go protonotariuszem apostolskim i referentem w sygnaturze, wkrótce przyznając mu kolejne godności. W następnym roku został mianowany kardynałem i administratorem archidiecezji mediolańskiej, choć święcenia kapłańskie i biskupie przyjął dopiero w 1563 r. Przyznane mu urzędy, w szczególności funkcja sekretarza stanu, uczyniły go pierwszą osobą w Kurii Rzymskiej po papieżu.
Kardynał Boromeusz dochody ze swych licznych urzędów i tytułów przeznaczał na cele dobroczynne, a sam żył ubogo. Swoją pozycję wykorzystywał do wprowadzania reform Soboru Trydenckiego, którego trzecią fazę sam organizował, a także do porządkowania Kurii Rzymskiej i ograniczania nadużyć.
Zakończenie Soboru Trydenckiego, który trwał aż 18 lat (1545–1563), uważa się za zasługę właśnie Karola Boromeusza. W reakcji na ruch reformacyjny na soborze dyskutowano o prawdach wiary, nakazano biskupom i kapłanom rezydować w swoich diecezjach i parafiach; a także wprowadzono regularne wizytacje kanoniczne oraz obowiązek zwoływania synodów. Ograniczono kumulację urzędów i godności kościelnych oraz nakazano tworzenie seminariów duchownych. Wprowadzono cenzurę kościelną, w tym indeks ksiąg zakazanych. Postanowiono o utworzeniu katechizmu, ujednoliconego mszału i brewiarza, a także nakazano prowadzenie ksiąg metrykalnych.
W 1564 r. Karol Boromeusz założył w Mediolanie wyższe seminarium duchowne – jedno z pierwszych na świecie. Gdy przejął faktycznie funkcję ordynariusza, zajął się odnową diecezji, w której rezydował od 1567 r. W duchu Soboru Trydenckiego wizytował parafie na jej terenie, organizował synody diecezjalne i prowincjonalne. Szerzył edukację: popierał Bractwo Nauki Chrześcijańskiej, zajmujące się katechizacją dzieci, założył przy uniwersytecie w Pawii osobne kolegium dla ubogiej młodzieży, zaś w Mediolanie – wyższą szkołę filozofii i teologii, a także szkołę i kolegium dla młodzieży szlacheckiej. Wspierał i reformował również zakony, a także tworzył przytułki dla ubogich i sierot. Gdy w 1582 r. przeprowadzono reformę mszału i brewiarza, udało mu się zachować w diecezji obrządek ambrozjański, który uformował się tam ok. IV w.
Podczas powtarzających się epidemii nakazał rozdać żywność ubogim i zorganizował dalsze wsparcie. 

W 1576 r. podczas zarazy sam udzielał pomocy medycznej chorym i zorganizował procesję pokutną, której przewodniczył – szedł wtedy boso ulicami Mediolanu.
Jego działania reformatorskie nie zawsze spotykały się z pozytywną reakcją – zarówno w środowiskach kościelnych, jak i świeckich. Girolamo Farino, kapłan należący do zgromadzenia humiliatów, podjął nawet próbę zabójstwa kardynała, co doprowadziło do rozwiązania zgromadzenia bullą papieską. Mimo to podczas konklawe w 1572 r. był on poważnym kandydatem na papieża.
Karol Boromeusz zmarł w Mediolanie 3 listopada 1584 r. w wieku 46 lat. Istotną rolę odegrał tu jego pełen wyrzeczeń i umartwiania się styl życia. Pozostawił po sobie wiele pism. Został beatyfikowany w 1602 r., a kanonizowany już 8 lat później. Papież Pius X poświęcił Boromeuszowi encyklikę Editae saepe (1910 r.). Był on też patronem chrzcielnym Jana Pawła II.
Święty Karol patronuje m.in. siostrom boromeuszkom, diecezjom w Lugano i Bazylei oraz uniwersytetowi w Salzburgu; czczony jest też jako opiekun bibliotekarzy, chorych, proboszczów i profesorów seminarium. W ikonografii przedstawiany jest w stroju kardynalskim, a jego atrybutami są: bicz, gołębica, kapelusz kardynalski, krucyfiks oraz sznur na szyi, który nosił podczas procesji pokutnych.

Św. Karol Boromeusz, Orazio Borgianni,
1610–1616, olej na płótnie,
Ermitaż, Sankt Petersburg

WIKIMEDIA COMMONS