ROŚLINY BIBLIJNE
Bodłak, cierń morska, oblepicha
Rokitnik pospolity (Hippophae rhamnoides) z rodziny oliwnikowatych (Elaeagnaceae)
to gatunek krzewu, który jesienią zachwyca owocami.
PRZEMYSŁAW BĄBELEWSKI
Wrocław
Rokitnik pospolity
ARCHIWUM AUTORA
Rokitnik ma rozległy zasięg występowania w Euroazji od zachodniej i południowej Europy po północno-zachodnią i środkową Azję, gdzie jest pionierską rośliną wysokogórską i nadmorskich klifów. W Polsce występuje naturalnie wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego aż po ujście Wisły, gdzie można go spotkać na wydmach, i jest częściowo chroniony. Z uwagi na budowę morfologiczną i interesujące owoce miał w Polsce nietypowe nazwy w zależności od rejonu występowania, takie jak: bodłak, bodzieniec, cierń morska, drzewo rozmarynowe, rozmarynowiec i rokitnik ruski lub szkłakowaty.
Jesienią szczególnie atrakcyjnie prezentują się jego owoce, którymi gęsto obsypane są krzewy. To kuliste lub jajowate nibypestkowce, które zaczynają wybarwiać się na żółto lub pomarańczowo na przełomie lipca i sierpnia, a jesienią przybierają intensywny kolor. Są jadalne, soczyste, miękkie i w smaku bardzo kwaśne. Łatwo pękają, zawierają bardzo dużo witamin A i C, nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz innych korzystnych związków, które mają działanie zdrowotne w leczeniu przeziębienia, grypy i zapalenia dróg oddechowych. W składzie mają cenne flawonoidy, bardzo korzystnie wpływające na organizm człowieka. Są doskonałe na soki, dżemy, galaretki i nalewki. Niezebrane owoce rokitnika długo utrzymują się na krzewach, zdobiąc ogród późną jesienią i zimą, czasami aż do wiosny, gdy już prawie zbrązowiałe są zjadane przez ptaki: kwiczoły, sójki czy kosy.
Rokitnik pospolity tworzy krzewy lub małe drzewa, maksymalnie dorastające do 10 m wysokości, choć czasami spotyka się także okazy wyższe o zaokrąglonej, gęstej koronie. Generalnie krzewy typowego gatunku osiągają wysokość od 1 do 3 m i mają koronę asymetryczną o podobnym zasięgu. Rokitnik tworzy głęboki, palowy, rozłożysty system korzeniowy, który ma zdolność do pochłaniania wody z głębszych warstw gleby.
Krzewy rozrastają się przez odrosty korzeniowe, które wytwarzają nawet kilka metrów od rośliny matecznej, tworząc gęste zarośla. Korona jest gęsta, składa się z licznych krótkopędów i długopędów, pod koniec okresu wegetacji twardniejących w cierń. Rokitnik pospolity jest rośliną dwupienną, dlatego, by owocował, w ogrodzie należy posadzić krzewy żeńskie i męskie, najlepiej w proporcji pięciu żeńskich na jeden męski. Kwiaty rokitnika są wiatropylne. Zarówno w krzewach żeńskich, jak i męskich osadzone są w pękate wielogłowe pąki, zróżnicowane na wegetatywne i mieszane. Bezogonkowe, sezonowe liście mają kształt wąskolancetowaty, długość do 8 cm i szerokość do 0,8 cm. Z wierzchu są szarozielone, a pod spodem białe lub białawoszare. Jesienią niektóre delikatnie wybarwiają się na żółto i późno opadają, często pozostają na krzewach do pierwszych opadów śniegu.
W ogrodzie najlepiej rokitnik rośnie na glebach piaszczystych i gliniastopiaszystych, wymieszanych z nasypem czy gruzem. Na glebach ciężkich i mokrych rośnie słabo i czasami przemarza, ale jest odporny na zanieczyszczenie powietrza i gleby, szczególnie zasolenie. Rokitnik jest szybko rosnącym krzewem, tworzącym zarośla, które często są trudne do przejścia z uwagi na odrosty korzeniowe, dlatego warto posadzić go w miejscach ograniczających jego wzrost. Krzewy rokitnika najlepiej rosną na stanowisku słonecznym i ciepłym. Przy ich pielęgnacji należy pamiętać, by nie wycinać grubych gałęzi, gdyż krzewy mogą wówczas zamierać. Cięcie powinno ograniczać się do przycinania tylko zewnętrznych gałęzi o małej średnicy. Dzięki atrakcyjnemu ubarwieniu rokitnik pospolity może mieć zastosowanie w tworzeniu barwnych i kontrastowych kompozycji. Bardzo atrakcyjnie prezentują się odmiany żeńskie o owocach często utrzymujących się zimą. Wówczas pędy są gęsto oblepione owocami, dlatego niekiedy rokitnik określa się mianem „oblepicha”.
