Harcerstwo to kwestia wartości

Wojciech Iwanowski: Harcerzem się jest czy się bywa?
Olga Wójcik: W przyrzeczeniu każdy harcerz obiecuje, że ma szczerą wolę całym swoim życiem pełnić służbę Bogu i Polsce, co samo w sobie sugeruje odpowiedź. Każdy jest inny i każdemu się błędy i upadki zdarzają, ale zasadniczo zarówno wartości, jak i umiejętności zdobyte w harcerstwie oddziałują mocno na wszystkie aspekty naszego życia, nie tylko w drużynie czy w gromadzie.
Powiedziałaś, że harcerstwo wpływa na inne aspekty życia. Jakie?
OW: Przede wszystkim jest to kwestia wartości. Harcerstwo ofiaruje nam zasady – kodeks, którym trzeba się kierować. Przez jego pryzmat patrzy się na otaczający świat i swoje w nim miejsce. Wpływa to choćby na wybór drogi życiowej – studiów.
Ks. Adam Kwaśniewski: Pamiętam spotkanie ze starszym harcmistrzem, który zabrał mnie do lasu. Układaliśmy próbę na stopień, był wieczór, bardzo mocno padało i trzeba było rozpalić ognisko. Byłem jeszcze świeży, nieopierzony, bez żadnego stopnia. Myślałem: „Tak mokro wszędzie w tym lesie, to z czego my to ognisko rozpalimy?”. Starszy druh pokazał mi wtedy, że wystarczy popatrzeć do góry. Tam, w górze, są zeschłe gałęzie, które można wziąć. Nadają się idealnie na ognisko.
Tak jest z harcerstwem. Człowiek zaczyna dostrzegać rzeczy, których wcześniej nie widział. Nawet nie chodzi o to, że na spacerze w parku zastanawiam się, jak by się to paliło. (śmiech) Harcerstwo uczy prostej zaradności, uczy po prostu życia szczęśliwego, niezależnie od okoliczności zewnętrznych. To jest codzienność pewna. Tak naprawdę nie ma znaczenia, czy jesteśmy w lesie, czy w miejskiej dżungli – pewne mechanizmy pozostają niezmienne: można być tak samo radosnym podczas obozu w lesie, jak i w czasie spaceru po mieście. Harcerstwo tego uczy.
OW: Zaangażowanie w harcerstwo bardzo mocno uczy organizacji czasu. Często mnie pytają znajomi ze studiów, dlaczego nie zrobię sobie przerwy od harcerstwa – choćby na rok, skoro mam takie trudne studia [Olga studiuje prawo – przyp. WI]. Odpowiadam: „Dlaczego na rok?”. Wtedy bym miała za dużo wolnego czasu i wiem, że bym go marnowała. Harcerstwo uczy tego, że jest się ciągle w ruchu.
Adamie, jesteś księdzem katolickim, kapłanem. Jak harcerstwo wpływa na Twoją kapłańską tożsamość?
AK: Harcerstwo to powołanie jak każde inne – tak jak jest ksiądz, który się opiekuje ministrantami czy scholą, tak samo i ja jestem z harcerzami. To, co jest wyjątkowe, to doświadczenia modlitwy na łonie przyrody. Można dotknąć takiego świata, jaki Pan Bóg dla nas przygotował. Należy pamiętać, że kapłaństwo i harcerstwo – oba powołania – są rodzajem służby. W ZHR-ze istotne są zależności służbowe – tak samo jak w Kościele hierarchia. Ktoś jest przewodnikiem, ktoś – harcmistrzem, ktoś inny – młodzikiem. Wydaje się rozkazy, mamy przełożonych. Ale to nie zmienia faktu, że wszyscy dla siebie jesteśmy przyjaciółmi. I w tym chyba tkwi istota rzeczy – w sprawach organizacyjnych czuwa ktoś, kto decyduje. W codzienności łączy nas doświadczenie modlitwy w grupie ludzi, którzy chcą być ze sobą, z własnej woli, lubią się, mają wspólne przeżycia – to jest coś pięknego. To stanowi naprawdę inny rodzaj modlitwy, bardziej głęboki. Tak to widzę.
Jesteście członkami ZHR-u. Rozwińcie, proszę, ten skrót i powiedzcie, czym różnicie się od innych organizacji skautowych, a także kim jesteście w swojej organizacji.
AK: Jestem kapelanem okręgu dolnośląskiego ZHR-u. Związek Harcerstwa Rzeczpospolitej to jest organizacja, która zrodziła się z rozdzielenia Związku Harcerstwa Polskiego. ZHR ma swoje korzenie w ruchu lat 80. XX w., który się nazywał Kręgiem Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego. Członkowie tego ruchu postulowali, żeby w harcerstwie przywrócić pewne wartości przedwojenne, jak przywiązanie do Boga, ojczyzny, honoru czy godła, w którym orzeł jest w koronie. Wówczas nie było to oczywiste i powszechnie akceptowane.
Można powiedzieć, że jesteśmy harcerską drogą środka: w całym spektrum wychowania opartym na zastępach, samowychowaniu, obozie letnim, ale z takim naciskiem na techniki harcerskie, na to, żeby rozpalić ognisko czy zbudować sobie schronienie. Są również takie organizacje, jak na przykład Skauci Europy, gdzie wiara – a ksiądz jest symbolem tej wiary w drużynie – jest najistotniejsza. W Skautach Europy mówimy o tandemie wychowawczym, który tworzy kapłan i drużynowy. ZHR nie ma formalnie przymusu, żeby był kapelan. Ksiądz ma tutaj głos wyłącznie wtedy, gdy mówi z sensem. Jeżeli mówi coś bez sensu, to można go nie słuchać. To jeden z powodów, dla którego zdecydowałem się być w ZHR-ze. Tych powodów było wiele: chyba na początku trzeba wymienić te osobiste – miałem znajomych, którzy byli harcerzami.
Fascynowało mnie to, że tutaj, żeby dać coś od siebie jako ksiądz, to muszę się wysilić. To nie jest tak, że ludzie sami do mnie przyjdą ze względu na to, że jestem kapłanem, i zapis w regulaminie, że musi być Msza św. szczepu raz na tydzień. Harcerzy trzeba dla Chrystusa zdobyć, co daje mi – jako kapłanowi i harcerzowi – wiele pasterskiej satysfakcji.
OW: Ja prowadzę gromadę zuchenek, czyli dziewczynek w wieku 7–11 lat, i jestem też wicehufcową, czyli zastępczynią druhny kierującej ciałem, które zrzesza kilka gromad oraz drużyn z Dolnego Śląska. Obecnie prowadzę gromadę, do której sama kiedyś należałam jako zuchenka.
Na pewno wyróżnia ZHR otwartość i ukierunkowanie na wartości. Mimo że jesteśmy organizacją nastawioną pozytywnie wobec wiary, Kościoła, to nie wykluczamy tego, że może przyjść do nas ktoś, kto inaczej patrzy na świat. Są jednak piękne przykłady osób, które się nawróciły w ZHR-ze. Byli tacy, którzy przyjmowali Pierwszą Komunię św. na obozie.